ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ
Η περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος είναι μια συνοικία του 4ου δημοτικού διαμερίσματος στις δυτικές παρυφές του δήμου της Αθήνας. Mεγάλη έκταση της περιοχής είναι αμιγώς βιοτεχνική, με μεγάλα οικόπεδα και ορισμένα παλιά βιομηχανικά κτίρια, σε συνδυασμό με το ότι συναντά κανείς εκεί τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας που σήμερα βρίσκεται σε ένα εξαιρετικής ομορφιάς αστικό πάρκο. Η περιοχή χαρακτηρίζεται επίσης από μορφολογικές αντιθέσεις, οι οποίες υποδηλώνουν λανθάνουσες κοινωνικές ανισότητες. Αντιθέσεις -όπως το ‘παλιό’ και το ‘καινούριο’- όσον αφορά στα νεόδμητα πολυώροφα κτίρια κατοικιών που ‘ξεφυτρώνουν’ ανάμεσα στα χαμηλά παλιά σπίτια, αλλά και αντιθέσεις ανάμεσα σε
διαφορετικές λειτουργίες, δράσεις και παραγωγικές (‘πολυτελή’ κτίρια επιχειρήσεων ανάμεσα στον κόσμο των συνεργείων, των χαμηλών εισοδημάτων και των διάφορων μειονοτικών φυλετικών ομάδων).
Αξίζει να αναφερθεί ότι η Επιτροπή Κατοίκων αποτελεί ένα από τα πιο πρώιμα σύγχρονα παραδείγματα ‘κινημάτων πόλης’ στην Αθήνα, το οποίο μάλιστα συστάθηκε με εξ’ αρχής βασικότερο στοιχείο το αίτημα της διεκδίκησης -δημόσιου- χώρου. Οι δραστηριότητες της Επιτροπής Κατοίκων επεκτάθηκαν και σε άλλους τομείς πέρα από τη φυσική διάσταση του χώρου ιδιαίτερα μετά από το ξέσπασμα και την ένταση της οικονομικής κρίσης, όταν οι κάτοικοι έθεσαν ουσιαστικά στον εαυτό τους κοινωνικά ερωτήματα στα οποία αναζήτησαν απαντήσεις. Σημαντικό ρόλο όμως στην ωρίμανση των εργαλείων και των κινήσεων της Επιτροπής φαίνεται να διαδραμάτισαν και οι κοινωνικές κινητοποιήσεις της άνοιξης του 2011 και τα ‘κινήματα των πλατειών‘, που έφεραν με ένταση ζητήματα όπως ο ‘από τα κάτω’
ρόλος του συλλογικού υποκειμένου σε τοπικό επίπεδο, μορφές αλληλεγγύης και η δυνατότητα αμεσοδημοκρατικής λήψης αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο.
Ιστορικά – διαχρονικά στοιχεία
Η ύπαρξη γενικά της περιοχής Ακαδημίας Πλάτωνος ως προάστιο των Αθηνών
επιβεβαιώνεται από τα προϊστορικά χρόνια.
o Τον 6ο αιώνα π.Χ. ιδρύεται το ένα από τα τρία ονομαστά Γυμνάσια των Αθηνών, ενώ από το 387 π.Χ. έως το 529 μ.Χ. λειτούργησε εκεί η ακαδημία του Πλάτωνα.
o Μέχρι το 1880-90, την περίοδο της πρώτης βιομηχανικής ανάπτυξης, η περιοχή ήταν σχεδόν άκτιστη, με περιβόλια, κήπους και ελαιόδεντρα. o Η ένταξη στο Σχέδιο Πόλεως των περιοχών του Μεταξουργείου και του Κεραμεικού παρέσυρε και ένα τμήμα της περιοχής, το 1887 και το 1893.
o Το 1917 το Σχέδιο Πόλης επεκτείνεται κατά μήκος της Λένορμαν ως τον Κηφισό και το 1927 σε τμήμα Ανατολικά του πάρκου.
o Το 1929 άρχισαν οι αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή.
o Το 1963 το Ρυθμιστικό Σχέδιο επεκτείνεται ως τον Κηφισό και το 1968 θεσμοθετείται Ρυμοτομικό Σχέδιο για την περιοχή Ν-Δ του πάρκου.
o Η έκταση κηρύχθηκε απαλλοτριούμενη το 1974 και κηρύχθηκε Άλσος πρασίνου το 1978.
Το πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος προέκυψε από τη συνένωση 150 στρεμμάτων γης, έπειτα από συνεχείς απαλλοτριώσεις της Γ' Εφορείας Αρχαιοτήτων. Από την αρχαιότητα, η περιοχή χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη φυσική ομορφιά λόγω της βλάστησης αλλά και των ευνοϊκών κλιματικών συνθηκών λόγω του Κηφισού ποταμού και της γεωγραφικής θέσης της στο λεκανοπέδιο (χαμηλό υψόμετρο – ρεύματα αέρα). Σήμερα θεωρείται υποβαθμισμένη λόγω της μόλυνσης του Κηφισού και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τον συγκοινωνιακό φόρτο στις λεωφόρους που την περικλείουν.
Χρονικές τομές
Περιοχή κατοικίας
1880-1930 κατοίκηση από εργατικά στρώματα
1950-60 ανοικοδόμηση πολυκατοικιών μέσω της αντιπαροχής
1980 άφιξη πρώτων οικονομικών μεταναστών από χώρες της πρώην ΕΣΣΔ
1997 ίδρυση ΕΑΧΑ και ένταξη της Ακαδημίας στο πρόγραμμα
2000- δεύτερο κύμα μεταναστών από την Ασία
2004 εξωραϊσμός του πάρκου – ολυμπιακοί αγώνες, προσωρινή αύξηση της οικοδομικής
δραστηριότητας
2008 ίδρυση Επιτροπής Κατοίκων Ακαδημίας Πλάτωνος
2010 ως σήμερα: περίοδος μνημονίων, βάθεμα της κρίσης
Περιοχή βιοτεχνίας
1950-1960 άνοιγμα ΜΜΕ
1968 ένταξη στο Σχέδιο Πόλης
1985 ΓΠΣ Αθηνών – χαρακτηρισμός ως ΒΙΟΠΑ
1980-90 φάση «αποβιοτεχνοποίησης»
1997 ίδρυση ΕΑΧΑ και ένταξη της Ακαδημίας στο πρόγραμμα
1999 είσοδος στην ΟΝΕ και βήματα νεοφιλελευθεροποίησης της πολιτικής και της οικονομίας
2004 εξωραϊσμός του πάρκου – Ολυμπιακοί αγώνες
2007- μετακόμιση Χρηματιστηρίου Αθηνών – ενδιαφέρον μεγάλου κεφαλαίου για την περιοχή
2008 ίδρυση Επιτροπής Κατοίκων Ακαδημίας Πλάτωνος
2010 ως σήμερα: περίοδος μνημονίων, κρίση.
Χωρικά – Γεωγραφικά στοιχεία
Η Ακαδημία Πλάτωνος βρίσκεται στα Δυτικά του κέντρου της Αθήνας και αποτελεί τη βόρεια απόληξη του Ελαιώνα. Ορίζεται από τις λεωφόρους Κηφισού και Αθηνών και τις οδούς Λένορμαν και Κωνσταντινουπόλεως. Βρίσκεται κοντά σε περιοχές που έχουν υποστεί
αναπλάσεις, όπως το Μεταξουργείο και το Γκάζι και εξελίσσεται ραγδαία. Συνδυάζει ετερόκλητα χωρικά αλλά και λειτουργικά στοιχεία: περιβάλλοντος (πάρκο – λεωφόροι ταχείας κυκλοφορίας) και λειτουργιών (ΒΙΟΠΑ – κατοικία – γραφεία). Το οδικό δίκτυο εμφανίζεται «ανοργάνωτο» με αδιέξοδα και δρόμους διπλής κατεύθυνσης, πλάτους 5μ.
Λειτουργικά στοιχεία
Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι ότι δεν προέκυψε κατόπιν αυθαίρετης δόμησης αλλά κατόπιν πιέσεων των κτηματιών της αγροτικής τότε περιοχής για την οικοδόμησή της. Μεταξουργείο, Κεραμεικός και Ακαδημία Πλάτωνος εξελίσσονται παράλληλα και φιλοξενούν κυρίως το εργατικό δυναμικό των βιοτεχνικών λειτουργιών.
Η Ακαδημία Πλάτωνος «παρεμβάλλεται» μεταξύ του κέντρου και των Δυτικών προαστίων τα οποία όμως δεν συνδέει και η ίδια φαίνεται αποκομμένη λόγω των μεγάλων λεωφόρων καιτων γραμμών του τρένου. Ένδειξη αποτελεί το γεγονός ότι, ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο, η συγκοινωνιακή της εξυπηρέτηση είναι προβληματική. Η κατάσταση αυτή έχει αρχίσει να αλλάζει με το δίκτυο του μετρό. Οι κοντινότεροι σταθμοί είναι τα Σεπόλια, το Μεταξουργείο και ο σταθμός του Ελαιώνα. Παράλληλα με τις παρεμβάσεις στις περιοχές αυτές εμφανίζονται αλλαγές που επηρεάζουν και την Ακαδημία Πλάτωνος. Ενδεικτικά αναφέρεται η μεταφορά του σταθμού υπεραστικών λεωφορείων (ΚΤΕΛ) και η οικοδόμηση νέων πολυώροφων κτηρίων επιχειρήσεων κατά μήκος του άξονα της Λεωφόρου Αθηνών. Πίσω από αυτά και στο όριο με την Κηφισού εκτείνεται μια βιοτεχνική έκταση (μηχανουργεία, αποθήκες, συνεργεία) με λειτουργίες που παρουσιάζουν μεγαλύτερη πυκνότητα κατά μήκος του άξονα της Κηφισού (ΒΔ). Από την πλευρά Λένορμαν-Κωνσταντινουπόλεως εκτείνεται οργανωμένη περιοχή κατοικίας με αυστηρό ιπποδάμειο σύστημα. Εδώ επίσης εμφανίζονται νεόδμητα πολυώροφα κτίρια κατοικιών με ΣΔ=3. Μεταξύ των δύο αυτών περιοχών υπάρχει μια ενδιάμεση ζώνη που χαρακτηριστικό της είναι η ανάμειξη των λειτουργιών. Επίσης ανάμεσα στα κελύφη παρεμβάλλονται πολλές κενές εκτάσεις τις οποίες καταλαμβάνουν ετερόκλητες δραστηριότητες (στάθμευση μεγάλων οχημάτων, περιβόλια, γήπεδα, κ.ά.).
Μέσα στην έκταση αυτή βρίσκεται και το πάρκο με τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος. Στα όρια του πάρκου, στη Νότια πλευρά και μέχρι τη Λεωφόρο Αθηνών εντοπίζονται κάποια οικοδομικά τετράγωνα όπου η κατοικία παρουσιάζει μεγαλύτερη συγκέντρωση από τη βιοτεχνία, με έντονο χαρακτήρα γειτονιάς που φαίνεται να είναι αποκομμένη από την υπόλοιπη περιοχή κατοικίας. Τα κελύφη είναι παλιά και πολλές φορές με ευτελή υλικά και κάποια από αυτά κατοικούνται από μετανάστες και τσιγγάνους. Το πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος Λειτουργεί περισσότερο ως όριο ανάμεσα στο ΒΙΟΠΑ και την κατοικία παρά ως ευνοϊκή συνθήκη κατοίκησης. Σύμφωνα με το ΦΕΚ 80/Δ/88, εντάσσεται στο πρόγραμμα ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων. Συγκεκριμένα προβλέπεται - η σύνδεσή του με τον Κεραμεικό μέσω του Δημοσίου Σήματος μέσω της πεζοδρόμησης των οδών Μοναστηρίου και Σαλαμίνος. Η αποκάλυψη του Δημοσίου Σήματος - η σύνδεσή του με τον λόφο Ιππείου Κολωνού, μέσω πεζοδρόμων. Τα παραπάνω που θα αποτελέσουν τμήμα ενός δικτύου πεζοδρόμων θα ενώσουν τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς και ελεύθερους χώρους της Αθήνας.
Το ΦΕΚ 239/2002 θεσμοθετεί το μουσείο της Πόλης των Αθηνών εντός του πάρκου και προβλέπει την κάλυψή του κατά το 1/3 περίπου με δόμηση 30.000τμ. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την εισχώρηση των επιχειρήσεων στην περιοχή, δείχνουν την τάση για περεταίρω εκμετάλλευση της γης, που συνεπάγεται την αύξηση της αξίας της.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Λεοντίδου Λ., 1989 (2001), Πόλεις της σιωπής. Εργατικός εποικισμός της Αθήνας και του Περιαιά, 1909-1940, Αθήνα: Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ.
Καλαντίδης Γ., Η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, Αρχιτέκτονες, περιοδικό ΣΑΔΑΣ, τεύχος 11/1998.
Μαντουβάλου Μ., Μπαλλά Ε., 2004, Μεταλλαγές στο σύστημα γης και οικοδομής και διακυβεύματα του σχεδιασμού στην Ελλάδα σήμερα, στο Πόλη και χώρος από τον 20ό στον 21ο αιώνα, Αθήνα: ΕΜΠ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΣΕΠΟΧ.
Μουλαρά Σ., Τριανταφύλλου Μ., 2011, Διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν τις δυναμικές εξέλιξης στην Ακαδημία Πλάτωνος, μεταπτυχιακή σπουδασική εργασία στο μάθημα " Χωρική ολοκλήρωση σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο. Επιπτώσεις για τη θεωρία και τις ρυθμιστικές πολιτικές", Αθήνα: ΕΜΠ, Σχολή Αρχιτεκτόνων, ΔΠΜΣ, κατεύθυνση Β’. Ρωμανός Α., 1998, Το πολεοδομικό πλαίσιο της ενοποίησης, Αρχιτέκτονες, περιοδικό ΣΑΔΑΣ, τεύχος 12/1998.
Το πρόγραμμα της ΕΑΧΑ για την Ακαδημία και η ενοποίηση των ελεύθερων χώρων
βάσει του Ν. 1515/85
ACADEMIA PLATONOS
Academia Platonos area is a
district of the fourth arrondissement on the western outskirts of the city of
Athens. A large amount of the area of the site is purely industrial, with large
plots and some old industrial buildings, coupled with the fact that one finds
there the archaeological site of the Academy that today is an exceptionally
beautiful urban park. The area is also characterized by morphological
contrasts, which indicate latent social inequalities. Contrast-like the 'old'
and 'new'- with regard to new multi-story residential buildings 'springing up'
between low old houses, and contrasts between different functions, operations
and productive contrasts ('luxury' business buildings between the world of
garages, low incomes and various minority ethnic groups).
It is worth mentioning that
the Residents Committee is one of the earliest examples of contemporary 'city movements'
in Athens, which also had from the outset as a key element the claim of public-spaces.
The activities of the Residents Committee expanded to other areas beyond the
physical dimension of the area especially after the outbreak and severity of
the economic crisis, when people actually put themselves in social questions
that seek answers. But important role in the maturation of tools and movements
of the Commission seems to have played the social protests of spring 2011 and
the 'movements of squares', which brought with intensity issues such as the 'downwards’
role of the collective subject locally , forms of solidarity and direct
democratic decision-making ability at the local level.
History – diachronic elements
The existence of the region Academia
Platonos as a suburb of Athens is generally confirmed since prehistoric times.
o In the 6th century BC it is founded
one of the three famous Gymnasiums in Athens, while in 387 BC to 529 AD acted
there the Academy of Plato.
o By 1880-90, the period of
the first industrial development, the area was almost uncreated, with orchards,
gardens and olive trees.
o Inclusion in the City Plan of
the areas Metaxourgeio and Kerameikos drifted also one part of the region in
1887 and 1893.
o In 1917, the City Plan
extends along Lenorman street to Kifissos river and 1927 in the Eastern part of
the park.
o In 1929, excavations began
in the area.
o In 1963, the Master Plan
expands to Kifissos river and in 1968 institutionalized Town Plan for the
region SW of the park.
o The area was declared
expropriated in 1974 and declared green Park in 1978.
The park of Academia Platonos emerged
from the consolidation of 150 acres of land, after continuous expropriation by
C’ Antiquities Committee. Since ancient times, the area is characterized by
great natural beauty due to vegetation and favorable climatic conditions due to
Kifissos river and the location of the area at the Attica basin (low altitude -
air currents). Today is degraded due to contamination of Kifissos and the air
pollution from the transportation load on the highways that surround it.
Time incisions
residential area
1880-1930 inhabited by working
classes
1950-60 reconstruction of multi-story
buildings through compensation method
1980 first arrival of economic
migrants from countries of the former USSR
1997 UASA (Unification of the
Archaeological Sites of Athens) establishment and inclusion of the Academy to
the program
2000 - second wave of
immigrants from Asia
2004 landscaping of the park -
Olympic games, a temporary increase in construction activity
2008 establishment of the
Committee of Residents of Academia Platonos
2010 to date: period memoranda;
crisis deepening
craft industry area
1950-1960 opening of SME
1968Inclusion in the City Plan
1985 General Urban Plan Athens
- characterization as Industrial Area
1980-90 "ceasing of craft
industry existence" phase
1997 UASA (Unification of the
Archaeological Sites of Athens) establishment and inclusion of the Academy to
the program
1999 entrance at EMU and steps
towards neoliberalize politics and economy
2004 landscaping of the park –
Olympics games
2007 - Moving of the Athens
Stock Exchange - major capital interest in the region
2008 establishment of the
Committee of Residents of Academia Platonos
2010 to date: period memoranda;
crisis.
Spatial - Geographical data
Academia Platonos is located west
of the center of Athens and constitutes the northern terminus of Elaionas
(Olive grove). It is bounded by the Kifissos and Athenon Avenues and of the Lenorman
and Constantinople streets. It is located near to areas that have undergone reformations
as Metaxourgeio and Gazi and it is rapidly evolving. It combines diverse
spatial and functional elements: environment (park - highway avenues) and
functions (Industrial Area - home - office). The roads appear
"disorganized" with dead-ends and two-way roads up to 5m wide.
Functional elements
It is characteristic that the
area have not emerged as a result of illegal building but rather it has been
constructed under the pressure of the former rural area landowners.
Metaxourgeio, Kerameikos and Academia Platonos moving forward in parallel and
accommodate the workforce mainly of the craft industry enterprises functions.
Academia Platonos is 'inserted'
between the center and the Western suburbs which does not associate but also itself
seems disconnected due to the large avenues and the railroad tracks. Indicatory
of the fact is that, while it is very close to the center of Athens the
transportation service is problematic. This situation has begun to change with
the Metro network. The nearest stations are Sepolia Metaxourgeio and Elaionas Station.
Along with the interventions in these areas changes occur that affect also Academia
Platonos. Examples include the transfer of the Intercity Bus Station (KTEL) and
the construction of new multi-story business buildings, along the axis of Athenon
Avenue. Behind them and to the limit of Kifissos Avenue extends a craft
industry area (machine shops, warehouses, garages) with functions that have
higher density along the axis of Kifissos (NW). To the Lenorman -Constantinopoleos
side extends organized residential area with strict Ippodamius system. Here
also appear newly multi-story residential buildings with building factor = 3.
Between these two areas there is an intermediate zone its main feature being
the involvement of functions. Also among the shells many empty lands are inserted
which occupy disparate activities (large vehicles parking, orchards,
playgrounds, etc.).
Within this area lies the park
with the archaeological site of Plato's Academy. Within the boundaries of the
park, on the South side and up the Athenon Avenue some blocks are found where
the residence show greater concentration than the craft industry with a strong
neighborhood character which seems to be cut off from the rest of the
residential area. The shells are old and often constructed with cheap materials
and some of them are inhabited by immigrants and gypsies. The park of Academia Platonos
operates more as a boundary between the Industrial Area and housing rather than
favorable condition of occupancy. Under Gov. 80/D/88, is included in the
program of the unification of the archaeological sites. Specifically granted -
the connection to Kerameikos through the Dimosio Sima via the pedestrian routes
Monastiriou and Salaminos. The revealing of Dimosio Sima - its connection with
the hill of Ippeiou Kolonos via walkways. All these will become part of a
network of pedestrian routes that will join the major archaeological and open
spaces of Athens.
The Gov. 239/2002 establishes
the Museum of the City of Athens in the park and provides its coverage in 1/3 approximately
to a 30,000 sq.m building area. The above, combined with the penetration of
businesses in the area, show a tendency for further exploitation of the land,
resulting in an increase of its value.
